දුක නැති, සුඛ පමණක් ඇති ලෝකය කොහේ පවතීද?
බුදුරජාණන් වහන්සේ පහළ වූයේ දුක නැසීමටත් සැප සෙවීමටත් උත්සුක වූ විශාල පිරිසක් ජීවත් වූ සමාජයකයි. එම උත්සාහයේ නිරත වූ සමහරෙක් ප්‍රකාශ කළේ සැප පිරි දුක නැති ලෝකය මිනිස් ලොවෙන් එපිට ඇති බවත් එම ලෝකයට ලගාවිය හැක්කේ මරණයෙන් පසු පමණක් බවත්ය. ඔවුන් තව දුරටත් ප්‍රකාශ කළේ මෙම අතමයේදී තම සිරුරට අසීමිත දුක් දීම් තුළින් පමණක් කෙනෙකුට මතු අත්මභාවයේදී සැප පමණක් ඇති දුක නැති ලොවෙහි ඉපදීමට හැකි බවයි.
එම සමාජයේ සිටි සැප සෙවූ තවත් පිරිසක් ප්‍රකාශ කළේ සැප පිරි ලෝකය පවත්නේ මෙලොවම බවයි. ඉන්ද්‍රීයයන් අසීමිත ලෙස සන්තර්පණය කිරීම තුළින් මෙලොවදීම එම ලොව සොයාගතහැකි බව ඔවුන්ගෙන් සමහරක් කියා සිටියා. තවත් සුළු පිරිසක් විශ්වාස කළේ දුකින් තොර සැපෙන් බර දිවයිනක් වැනි පෙදෙසක් මෙම ලෝකයේම කොහේ හෝ ඇතිබවයි. අසුපිටින් ගොස් හෝ පයින් ඇවිද එවන් පෙදෙසකට ලගාවිය හැකී බව ඒ පිරිස විශ්වාස කළා.
එක්දිනක බුදුරජාණන් වහන්සේ මුණගැසීමට පැමිණි රෝහිත නම් වූ තරුණ බමුණා එයින් තුන්වෙනි මතය දැරූ හෝ එම මතය පිළිබද උත්සුක වූ කෙනෙකි. එනම්, ඔහු අසා තිබුණේ, මෙන්ම සමහරවිට විස්වාශ කළේ ද, සියළු සැපෙන් පිරි පෙදෙසක් මෙලොව කොහේ හෝ පවතින බවයි. එම මතය සනාථ හෝ අනාථ කිරීමට උපකාරකයක් වශයෙන්, එදින ඔහු බුදුරජාණන් වහන්සේ බැහැ දැකීමට පැමිණ සිටියා.
වැද නමස්කාර කිරීමෙන් අනතුරුව, රෝහිත බමුණා බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් මෙසේ ප්‍රශ්න කළා:
“ස්වාමිනි, ලෝකයේ කෙළවර දක්වා ගොස් සැපවත් ලෝකය [පෙදෙස] සොයාගැනීමට හැකියාවක් තිබේද?”
“රෝහිත, එසේ විය නොහැකියි. ලෝකයේ අන්තය දක්වා ගියත්, සැපෙන් පමණක් යුත් පෙදෙසක් සොයාගත නොහැකියි.” බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිතුරු වශයෙන් දේශනා කළා.
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ වැඩිදුරටත් කළ පැහැදිළි කිරීමෙන් අනතුරුව, රෝහිත බමුණා හොදින් බුද්ධභාෂිතය අවබෝධ කරගත්තා. ඉන් අනතුරුව, බුදුමුවින් දෙසුනු පහත සදහන් වැකිය එම සමස්ථ දම්දෙසුමේ වැදගත්ම කොටසයි:
රෝහිත, එය සත්‍යයි; ලෝකයේ අන්තයට ගොස් සැපෙන් පිරි දුකින් තොර තැනක් සොයාගත නොහැකියි, නමුත් ලෝකයේ අන්තයට නොගොස් සැපෙන් පිරි දුකෙන් තොර ලෝකය [පෙදෙස] සොයාගැනීමට කිසිම කෙනෙකුට නොහැකි.
මෙම බුද්ධභාෂිතය කියවන ඔබ සමහරවිට සංකීර්ණ බවකට පත්විය හැකියි. එසේ විය හැක්කේ එම ප්‍රකාශය තුල කිසියම් ගැටුම් ස්වභාවයක් ඇති බැවිනි. ප්‍රකාශය නැවතත් කියවන්න.
සත්‍යය නම්, මෙම බුද්ධභාෂිතය තුල ගැබුරු මෙන්ම තියුණු වුත් අරුතක් ගැබ්ගෙන තිබෙන බවයි. “ලෝකය” යන වචනයෙන් උන්වහන්සේ අදහස් කළේ “පුද්ගලයා” යන්නයි. සෑම පුද්ගලයෙක්ම විශේෂ ලෝකයකි “ලෝකයේ කෙලවරට යාම” යනු තමා තුල පවත්නා චේතනා, සංකල්ප, සහ සිතිවිලි දියුණු කිරීමයි; අකුසල චේතනා මැඩගෙන කුසල චේතනා උද්ධීපනය කිරීමයි. සැපත ලැබීමේ මග එයයි.
