“මිත්‍යා දෘෂ්ඨිය” යනු බුදු දහමෙහි පැහැදිළි ලෙස සාකච්චා කර ඇති යෙදුමකි. භාවිතයට අනුව, “දිට්ඨි” “මිච්ඡදිට්ඨි,” සහ “දිට්ඨිගත” යන සියලුම පාලි වචන වලින් පැහැදිළි කෙරෙන්නේ එකම අදහසකි: එනම් මිත්‍යා දෘෂ්ඨිගත වීමයි. මෙම යෙදුම කෙතරම් පැහැදිලි ලෙස පාලි බුදුදහමෙහි විස්තර කර තිබුනද, එහි සැබෑ අර්ථය සමහරෙක් නිවැරදි ලෙස නොදකී. එම අවිද්‍යාව යනු “බුදුදහම නිසිලෙස නොදැකීම” යන්නයි. මිත්‍යා දෘෂ්ඨිය යන යෙදුම පිළිබද නිවැරදි දැනුම කෙතරම් අත්‍යවශ්‍ය දැයි කිවහොත්, එම දැනුමෙන් තොර පුද්ගලයා කිසිසේත්ම නියම බෞද්‍යයෙකු නොවේ.
බුදුරජාණන් වහන්සේ “මිත්‍යා දෘෂ්ඨිය” පැහැදිළි කර දී ඇති ආකාරයට පෙනී යන්නේ, උන්වහන්සේ එයින් අදහස් කළේ පුද්ගලයෙකු “පුහු වූත්, මිනිස් සිතින් පමණක් නිර්මිත වුත් මතයක් තුල මනසින් ඇළි ගැලී සිටීම” යන්නයි. එය පුහු මතයක් වන්නේ, එහි සත්‍යතාවය කිසි සේත්ම සනාථ කිරීමට නොහැකි බැවිනි. නමුත් එම මතය දරන්නා එය සැබවින්ම සත්‍ය බව තරයේම විශ්වාස කරයි; තරයේම කියා සිටියි. ඔහු හෝ ඇය “මෙයම සත්‍යයයි; අන් සියල්ල අසත්‍යයි” (ඉධමෙව සච්චං මොඝමඤ්ඤo) යයි පුනපුනා සිතයි; පුනපුනා කියයි. එවන් මතයක් දැරීම යනු සැබෑ මිත්‍යා දෘෂ්ඨියයි.
අධිකතර මිත්‍යා දෘෂ්ඨියට වර්තමාන උදාහරනයක්:
විශාල පිරිසක් ඝාතනය කර තමාගේ ද දිවි නසාගැනීම ඉතාමත් යහපත් ක්‍රියාවකි. කුමක් නිසාද යත්: තමාගේ ස්වර්ඝගත වීමට එය මහෝපකාරී වන බැවිනි.
මධ්‍යතර මිත්‍යා දෘෂ්ඨියට වර්තමාන උදාහරනයක්:
මම හැම දිනකම දණගසා බුදුන් වැදිය යුතුයි. කුමක් නිසාද යත්: ඊලග ආත්මය සැපවත් වියහැකි බැවිනි.
(සැප පතා නොව ගරු කිරීමක් වශයෙන් පමණක් බුදුන් වැදියයුතු බව ඔබ දන්නවා විය යුතුයි.)
කුමක් මිත්‍යා දෘෂ්ඨිය ඇති කරයිද?
මිත්‍යා දෘෂ්ඨිය මෝහ මුලික කොට ඇත. මෝහය යනු, බුදුදහමට අනුව, මනසින් අන්ධ වීමයි. එම මානසික තත්වය ඇති පුද්ගලයාගේ ප්‍රධානම ලක්ෂණය වන්නේ අදාල කරුණ සම්බන්ධව ඔහු හෝ ඇය තුල කිසිම විචාරශීලි චින්තන ශක්තියක් නොතිබීමයි; එම පුද්ගලයාගේ මොලය එම මාතෘකාව විෂයෙහිදී සම්පුර්ණයෙන්ම සේදී ගොස්ය. පුදුමය නම් එවන් පුද්ගලයෙකුට වෙනත් ශේස්ත්‍රයකදී විශේෂ චින්තන ශක්තියක් තිබියහැකි වීමයි. නමුත් මෝහයට පාත්‍ර වූ විෂයය පිළිබද චින්තන ශක්තිය සම්පුර්ණයෙන්ම විනාශ වී ගොස්ය.
මෝහ මුලිකව මිත්‍යා දෘෂ්ඨිගත වීමට හේතු:
- ආගමික, සාමාජික මෙන්ම දේශපාලක නායකයන් තුළ ද හුදෙක්ම පුද්ගලික වූ අභිමතාර්ථ තිබේ. එහෙත් එම පරමාර්ථ සවන්දෙන්නාට විශේෂයෙන්ම අදාළ වන ආකාරයෙන් ඉදිරිපත් කිරීමට ඔවුන්ට විශේෂ හැකියාවක් තිබේ. ඔවුන්ගේ චතුර කථිකත්වය මෙන්ම දැකුම්කලු බවද සවන්දෙන්නාගේ අතිශය විශ්වාශය දිනාගැනීමට හේතු වේ.
වාග් ශක්තිය යොදා, හිට්ලර් සිදුකළේ එයයි; වර්තමාන ත්‍රස්තවාදී නායකයෝ ද සමහර දේශපාලකයෝ ද කරන්නේ එයයි; 1993 වසරේදී ටෙක්ශාස් හි වේකෝ නගරයේදී අනුගාමිකයින් අසූ ගණනක් සමග මියගිය ඩේවිඩ් කොරේෂ් සිදුකලේ එයයි. ඔහු සුදනෙක් යැයි ලස්සණට මවා පෑ කෙනෙකි; එහෙත් ඔහු බරපතළ අපරාධකාරයෙකි. බොහෝ අබුවන් සමග ජීවත්වීම ඔහුගේ පරමාර්ථය විය. එහෙත් ඔහු එය ලෝකයට දුන්නේ වෙනත් විදිහකට ය. පුදුමය නම් ඔහු කියූ දෙය ඇසු සමහරු අන්ධව ඔහු අනුගමනය කිරීමයි. ඔවුහු එසේ කළේ මෝහයෙන් මුලාවී මිත්‍යා දෘෂ්ටික වූ බැවිනි.
- නායකයෝ මානසික රෝගීන්ය; එසේ හෙයින්, තම මිත්‍යා දෘෂ්ටිය නියම සත්‍යයක් යැයි ඔවුහු විශ්වාස කරති. ඔවුන්ගේ කථිකත්වය සහ වෙනත් හැකියාවන් හේතුකොට ගෙන, අසන්නා ඔවුන් විශ්වාස කිරීමට පෙළබෙයි; අතිශයින්ම විස්වාශ කිරීමට පෙළබෙයි.
ඉතාමත් උචිත උදාහරණයක් නම් 1998 වසරේදී මාර්ෂල් ඇපල්වෛට්‌ නැමැත්තා විසින් සැන් දියාගො නගරයේ නිවසකදී තමාද ඇතුළු අනුගාමික පුද්ගලයින් 39 දෙනෙක් සිය දිවි නසාගැනීමට පෙළබවිමයි. ඔහු ඔවුන්ගේ ජීවිතය සම්පුර්ණයෙන්ම පාලනය කළේය. ඔහුගේ ඉගැන්වීම වුයේ තම අනුගාමිකයන්ද සමග ලෝක විනාශයට පෙර ඔහු දෙව්ලොව යායුතු බවයි. අවාසනාවන්ත ලෙස, ඒ සමයේදීම දින ගානක් තිස්සේ වල්ගා තරුවක් දිස්විය. අහෝ මිසදිටු බවේ තරම! එම වල්ග තරුව දේව යානාවක් යැයි විශ්වාස කළ ඔහු එහි නැගී ස්වර්ගයට යාමට සිතා අනුගාමිකයන් ද සමග සියදිවි නසාගත්තේය.
ඔහු ගැන සත්‍යය දැනගන්නා විට සියල්ල සිදුවී අවසානය. සත්‍යය නම් ඔහු මානසික රෝගියෙකි; කිහිප වතාවක් ම මානසික ආරෝග්‍ය ශාලා වල නැවතී සිටි කෙනෙකි.
- අනුගාමිකයින් කැලබුනු, නොසන්සුන්, නොදියුණු, සෝඛබරිත, සහ රැවටීමට පහසුවෙන් භාජනය වන සිත් වලින් යුත් පිරිසකි.
මෙවන් සිත් වලින් යුත් පිරිස රැවටීමට පහසුවෙන්ම පාත්‍ර වන අයයි. එල්ලීමට කොක්කක් සොයමින් සිටින පිරිස අල්ලාගැනීමට පහසුම යයි. කොක්කේ එල්ලී එහාට මෙහාට පැද්දෙන ඔවුහු එය සැපතක් යයි සිතති. සමහරු ජීවිතයේ පරාජිතයන්ය. තවත් සමහරෙක් මරණයෙන් පසු හොදම තැනට යාමට බලාපොරොත්තුවෙන් සිටින වුර්ධිගත පිරිසයි. මිත්‍යා දෘෂ්ඨිය වනාහි ඔවුන්ට ඉතා ප්‍රනීත පෙත්තකි. එම පෙත්තේ ශක්තිය මොලයට වැදුණු විට, පුද්ගලයාට විශේෂ සහනයක් ලැබේ. එම සහනය ඔහු හෝ ඇය නිරතුරුවම අගය කරයි.
- මිත්‍යා දෘෂ්ටියෙන් මිදිමිට පුද්ගලයින්ට ඔවුන්ගේ සමාජය උපකාරක නොවේ.
සමහර සමාජයන් මෙන්ම රටවල්ද විවර වී නැත. එනම්, එම සමාජයන් විශ්වාස කරන්නේ එකම සත්‍යය පමණකි. එයින් පිට කිසිවක් එම සමාජයන් තුල නැත. ආගම, ආගමික පොත්, සාමාජික විශ්වාස, සහ පුද්ගල භාශිතයන්ද යොදා එම සමාජයන් විසින් මිනිසා පැරණි මත වල බැද දමා තිබේ. එසේ වූ විට, මිත්‍යා දෘෂ්ටියෙන් මිදීමට ජනතාවට නොහැකි වෙයි. ඔවුහු මුළු ජීවිත කාලය තුලම ගැබුරු දිය ළිදක ජීවත් වන මැඩියන් වෙති.
ඇතිවීමට හේතුව කුමක් වුවද, මිත්‍යා දෘෂ්ඨියෙන් මිදීම වනාහි අත්‍යවශ්‍ය අවශ්‍යතාවයයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙසේ දේශනා කළ සේක:
මිත්‍යා දෘෂ්ඨිය තරම් විශාල වෙනත් පාපකර්මයක් මම නොදකිමි. සියලුම පපකර්මයන්ට වඩා මිත්‍යා දෘෂ්ඨිය බරපතලය. (අංගුත්තර නිකාය 1)
මිත්‍යා දෘෂ්ඨියෙහි දරුණු බව පෙන්වීමට, උන්වහන්සේ භාවිතා කළ වචනය නම් “මහාසාවජ්ජ” යන්නයි. එවන් කර්ම පහක් බුදුදහමෙහි ඇත. එනම්, ආනන්තර්ය පාපකර්ම පහයි. ඉහත දැක්වූ බුද්ධ භාෂිතයට අනුව, මිත්‍යා දෘෂ්ඨිය වනාහි ආනන්තර්ය පාපකර්ම පහටත් වඩා බරපතල පාපකර්මයකි. මෝහමුලික මිසදිටු බව සියලුම පාපකර්මයන්හි ශ්‍රේෂ්ඨාධිපති වේ.
මොහොතක් සිතන විට, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ එම දේශනාව කොතරම් සත්‍ය දැයි ඔබට තේරුම් යනු ඇත. සියලුම පාප චේතනාවන් සහ පාපකර්ම පැලවී එන්නෙත් දසත ශාඛා විහිදා වැවී එන්නෙත් මෝහ මුලික මිසදිටු බව පෙරදැරි කරගෙනයි.
එබැවින්, මිත්‍යා දෘෂ්ටිය පිටුදැකීමට නිරතුරුවම උත්සුක වෙමු. මුලික වරද නිවැරදි කළ විට, අන් සියල්ල ඉබේම නිවැරදි වේ.
